راهنماى جامع خرید لامپ

چگونه لامپ انتخاب کنیم

درسال ۲۰۰۷ با تصویب کنگره آمریکا روزهاى استفاده از لامپ هاى رشته اى (incandescent) به صورت رسمى به سر آمد. قانونى که تصویب شد استانداردهاى جدیدى در زمینه روشنایى  پایه گذارى کرد که نوید استفاده از لامپ هاى سبزتر، بادوام تر و کم هزینه تر را می داد.استانداردهاى جدید دنیاى نورپردازى تغییرات زیادى به خود دیده و خرید لامپ هم متاثر از همین تغییرات شده است. در اینجا تمام اطلاعات لازم براى به روز رسانى شما را مى آوریم.

  

این قانون، لامپ هاى ۷۵ و ۱۰۰ وات را ازدور خارج کرد تا در سال ٢٠١۴ لامپ هاى ۴٠ و ۶٠ وات هم از چرخه تولید و بازرگانى خارج شدند.

در ایران هم در راستاى سیاست هاى دولت در زمینه اصلاح الگوى مصرف و افزایش بهره ورى انرژى در سال ٩۵، واردات و فروش لامپ هاى رشته اى بالاتر از ۴٠ وات ممنوع مى باشد.

بخواهید یا نخواهید الان در زمانه اى  قرار داریم که جایگزین کردن لامپ هاى سوخته یا فرسوده دیگر کار ساده اى نیست و انتخاب مانند گذشته نیست. با تمام انتخاب هاى پیش روى، پیدا کردن لامپ مناسب کار چندان راحتی نیست. لامپ هاى جدیدى که عمر ٢٠ ساله را تبلیغ مى کنند و هزاران تومان به صرفه جویى در مصرف برق کمک مى کنند ممکن است در تئورى وسوسه کننده باشند، اما با تمام این ادعا ها چطور مى توان انتخابى مناسب داشت؟ چگونه مى توان فهمید که لامپ جدید، روشنایى کافى دارد یا خیر؟ و یا شاید هنوز به قدر کافى براى تعویض لامپ هاى رشته اى خود متقاعد نشده باشیم.

نگران نباشید، چون راهنمایى در نظر گرفته ایم که اطلاعات کافى براى خرید را در اختیارتان قرار مى دهد.

چه نوع لامپ هایى براى انتخاب موجودند؟

با لامپ هاى رشته اى در حدود ١٣۵ سال آشنا هستیم، اما این زمان به سر رسیده است. این روزها انواع جدیدى از لامپ را پیش رو داریم که باید با آنها آشنا شویم، که اولین قدم در خرید لامپ است.

اِل ای دی – LED

متوسط قیمت: ٣,٠٠٠-١٠٠,٠٠٠ تومان

متوسط توان مصرفى: ۴ وات تا ٢٢ وات

متوسط عمر مفید مورد انتظار: ٢٠,٠٠٠ ساعت

دیود هاى نور پخش‌کن یا LED ها، ستاره این روزهاى لامپ ها هستند. وقتى led روشن میشود، الکترون ها و حفره هاى الکترونى با هم تجمیع میشوند (نگران نباشید چون من هم مفهوم حفره را در اینجا کاملاً درک نکردم!)، که انرژى حاصل شده از این اتفاق به صورت فوتون یا نور آزاد میشود.

‏LED هاى معمولى تنها بخش کوچکى از توان مورد نیاز روشن کردن لامپ هاى رشته اى را نیاز دارند و این موضوع به تنهایى در دراز مدت لامپ هاى led را مقرون و بصرفه مى کند.

یک لامپ LED  ١٢ وات که مقدار ٨٠٠ لومن نور دارد (لومن واحد روشنایى یک منبع نورى است که در مورد آن توضیح خواهم داد) اگر به مدت ٩ ساعت در روز روشن باشد، و قیمت ۴٨ تومان متوسط مصرف خانگى به ازاى هر کیلو وات ساعت را در نظر بگیریم، تقریباً ٢,٠٠٠ تومان درسال به قبض برق شما اضافه می کند. در صورتیکه با همین شرایط قیمتى و زمانى، یک لامپ ۶٠ وات رشته اى با روشنایى ٨٨٠ لومن هزینه ١٠,٠٠٠ تومان در سال را برایتان به ارمغان مى آورد.

اگر این عدد را در تعداد کل لامپ هاى منزلتان ضرب کنید، یک پس انداز بلند مدت را پیش رویتان مشاهده می کنید.

همچنین انتظار عمرِ ده ها هزار ساعتى  از LED داریم و این مساوى قرن هاست و قابل مقایسه با عمر حدود یک ساله لامپ هاى رشته اى نیست. و به همین سادگى دلیل گرایش مردم به سمت این لامپ ها را متوجه می شویم.

با احتساب قیمت ١٠,٠٠٠ تومانى براى یک لامپ ١٢ وات LED متوجه می شویم که قیمت این لامپ ظرف مدت تقریباً یک سال با هزینه برق مصرفى برابرى کرده و به جیبتان باز مى گردد. بماند که بعد از این مدت تا انتهاى عمر لامپ، تماماً پس اندازمى شود.

واقعاً، چند دهه عمر می کنند؟!

بله،واقعاً! طبق اعلام موسسه Energy Star و جامعه مهندسى روشنایى IES، موسسه اى که روند تست لامپ هاى LED را پایه گذارى کرده است. بیشتر این لامپ ها تنها مدت چند سال است که به صورت تجارى عرضه شده اند، که این مدت به هیچ وجه گواه این ادعا نیست، اما خوشبختانه فاکتورهاى دیگرى را در تست محصولات led داریم که بتوانیم عمیق تر به موضوع بپردازیم.

اول اینکه، لامپ هاى LED نمى سوزند، البته به آن صورت که لامپ هاى رشته اى می سوزند. به جاى آن به مرور زمان نورشان کاهش پیدا مى کند. تستى که IES براى محاسبه طول عمر لامپ ها استفاده مى کند و به تست LM80 معروف است، عمر LED را تا لحظه اى که نورش به طور محسوسى کاهش یابد حساب مى کند. براى این کار مهندسان لامپ را به مدت ٨ ماه مطالعه مى کنند تا نرخ کم شدن نور را به دست آورند. این لحظه زمانیست که نور لامپ تا ٧٠٪‏ مقدار اولیه کاهش یافته است و به لحظه L70 مشهور است. L70 مبناى استاندارد این لامپ هاست. اگر لامپى ادعاى عمر ۲۵,۰۰۰ ساعتى دارد این به معناى رسیدن عمر آن تا به٧٠٪‏ مقدار اولیه است.

البته این برداشت که لامپ هاى LED خراب نمى شوند کاملاً غلط است، چون آنها هم مانند هر وسیله دیگرى که از اجزاى کوچک و آسیب پذیر الکترونیکى ساخته شده است امکان خراب شدن دارند. اما تولید روزمره لامپ هاى با عمر مفید بالاتر و گارانتى بیشتر، بهبود کیفیت را نوید مى دهد. هم اکنون شرکت هایى مانند GE  و Cree گارانتى ١٠ ساله براى رده قیمتى ٢٠ دلارى لامپ هاى خود مى دهند. مصرف کنندگانى با دید بلند مدت، سراغ اینگونه لامپ ها مى روند.

کم مصرف – CFL

متوسط قیمت: ۵,٠٠٠-١٠٠,٠٠٠ تومان

متوسط توان مصرفى: ٩ وات تا ۵٢ وات

متوسط عمر مفید مورد انتظار: ١٠,٠٠٠ ساعت

قبل از معرفى لامپ هاى LED، لامپ هاى فلورسنت فشرده (CFL) به عنوان فرزند خلف لامپ هاى رشته اى شناخته مى شدند. با احاطه بر این موضوع که این لامپ ها بین یک پنجم تا یک سوم لامپ هاى رشته اى مصرف دارند و به طور متوسط در تمام طول عمرشان یک تا پنج برابر هزینه خود را مى پردازند، افراد زیادى نسبت به تعویض این لامپ ها با لامپ هاى رشته اى تمایل نشان ندادند. عده اى نور سرد و بى کیفیت این لامپ ها را حریفى براى نور گرم و زرد رنگ لامپ هاى رشته اى نمی دانستند. عده اى دیگر کاهش عمر آنها به واسطه روشن و خاموش شدن متناوب را مد نظر قرار دادند و تعدادى هم به عدم امکان تنظیم نور (Dimming ability) اشاره داشتند و همچنین وقفه زمانى یک یا دو ثانیه اى تا روشن شدن کامل هم از دلایل این عدم اقبال عمومى مطرح می شود.

اما نگران نباشید، خبر خوب این است که تکنولوژى CFL بسیار پیشرفت کرده است و دیگر خبرى از محدودیت هاى گذشته نیست. امروزه تنوع رنگ زیادى داریم که رنگِ زردِ پایینِ طیفِ کلوین را هم شامل مى شود. همچنین قابلیت تنظیم مقدار روشنایى یا همان دیم شدن هم به برخى از آنها اضافه شده است. و بهتر از همه لامپ هاى که لحظه اى و بدون تاخیر روشن مى شوند هم وجود دارند.

و اما خبر بد اینکه عمر متوسط آنها همچنان با خاموش و روشن کردن متناوب کوتاه مى شود. به همین علت این لامپ ها براى استفاده در جاهایى که نیاز به روشنایى مداوم دارند، مناسب ترند. به علاوه اینکه اکثر CFL ها مناسب براى فضاى بیرون ساختمان نیستند و در دماهاى پایین روشن نمى شوند. البته قابل ذکر است که مى توان لامپ هاى کاتد سرد CFL اى یافت که در دماهایى به سردى ۲۳- درجه سانتیگراد هم روشن میشوند.

آیا لامپ هاى CFL خطرناکند؟

همانند تمام لامپ هاى فلورسنت یا همان مهتابى ، لامپ هاى CFL هم اثراتى از جیوه در خود نهفته اند -معمولاً ٣ تا ۵ میلى گرم – بعضى هم مقدار کمترى دارند. این مسئله، پتانسیل آلودگى محیطى، در هنگام دفع زباله حاصل از آن ها را ایجاد مى کند که به همین علت بحث هایى در مورد از دور خارج کردن این لامپ ها به وجود آمد (که البته اگر صادقانه بگوییم این مطلب قبل از عرضه لامپ هاىLED مطرح شد)

مقدار جیوه یافت شده در یک حباب CFL کمتر از یک درصد جیوه درون یک دماسنج قدیمى است. حتى در این مقدار اندک هم تماس مستقیم با جیوه مى تواند صدمات جبران ناپذیرى به مغز، شش ها و کلیه ها وارد کند. ناگفته نماند که اگر لامپ CFL آشپزخانه شما شکست احتیاجى به وحشت کردن نیست. تنها پنجره ها را به مدت ١٠ دقیقه باز بگذارید و بعد از آن شیشه و غبار حاصله را در پلاستیک در بسته قرار دهید و به زباله دان انتقال دهید. البته اگر لامپ هاى شکسته خود را به مراکز تفکیک زباله تحویل دهید کمک شایانى هم به محیط زیست خواهید کرد.

لامپ هاى رشته اى یا همان معمولى خودمان

‏(Incandescent)

متوسط قیمت: ١,٠٠٠ تا ٣٠,٠٠٠ تومان

متوسط توان مصرفى: ۴٠ تا ١۵٠ وات

توسط عمر مفید مورد انتظار: ١٠,٠٠ ساعت

وقتى به شما مى گویم  یک لامپ را تصور کنید، اطمینان دارم که تصویر یک لامپ رشته اى در ذهنتان خطور مى کند. این لامپ کلاسیک توماس ادیسون است: یک رشته تنگستن که در یک پوشش حبابى محبوس شده است. جریان الکتریسیته، رشته ى فلزى را تا دمایى گرم میکند که بدرخشد و به همین سادگى لامپ روشن میشود.

آیا لامپ هاى رشته اى ممنوع شده اند؟

خیر، EISA چیزى را ممنوع نمى کند. تنها استانداردها را بالا مى برد، مخصوصاً حداقلِ قابلِ قبولِ نسبت لومن(روشنایى) به ازاى هر وات(الکتریسیته). لامپ هاى رشته اى ممنوع نشده اند، بلکه شرکت هاى سازنده شان تنها مجبور به بالاتر بردن بازده نورى یا همان کیفیت نورشان شده اند. همچنین لامپ هاى مورد استفاده در وسایل برقى مانند هود و یخچال و برخى کاربردهاى صنعتى هنوز هم رشته اى هستند. پس نگران نباشید چون این لامپ ها به این زودى جایى نمى روند.

این مطلب صحیح است که لامپ هاى رشته اى سنتى توان رقابتى با انواع جدیدتر لامپ ها را ندارند ولى انواع غیر سنتى این لامپ ها جایشان را گرفته اند. برخى تولیدکنندگان چالش را قبول کرده و لامپ هاى رشته اى با بازدهى بالا که توان رقابت با استانداردهاى جدید دارند را ساخته اند تا همچنان در انتخاب هاى شما براى یک لامپ امروزى بگنجند.

هالوژن ها (Halogens)

قیمت متوسط:٢,٠٠٠ تا ۵٠,٠٠٠تومان

توان متوسط مصرفى: ٢٩ تا ٧٢ وات

متوسط عمر مصرفى: ١,٠٠٠ ساعت

لامپ هالوژن همان لامپ رشته ایست با مقدارى گاز هالوژن محبوس در حباب شیشه اى. این گاز به بازگشت گاز سوخته شده حاصل از تنگستن به این رشته نورى کمک کرده و تا حدودى نور موثرترى ایجاد مى کند. برخلاف گاز خروجى از لامپ هاى CFL، این گاز در طبقه بندى زباله خطرناک قرار نمى گیرد.

به دلیل شباهت زیاد هالوژن ها به لامپ هاى رشته اى -چه در ظاهر و چه در قیمت – این لامپ ها انتخاب مناسبى براى مشکل پسندانى که هنوز با انواع CFL و LED کنار نیامده اند است.

به دنبال چه اطلاعاتى باشیم و کجا؟

می خواهید اطمینان یابید که از زندگى با هر لامپى که مى خرید لذت ببرید، به خصوص اگر لامپى با عمر طولانى مى خرید که قرار است سال ها با آن زندگى کنید ؟ خوشبختانه تولید کنندگان ملزم به درج اطلاعاتى در مورد لامپ هایشان بر روى بسته بندیشان شده اند، درست همانند مواد غذایى که اطلاعات مربوط به تغذیه بر روی آن ها درج شده است.

این اطلاعات شامل همه چیز از جمله هزینه مصرف سالیانه تا مواردى گنگ تر مانند دماى رنگ نور و لومن است.اگر مى خواهید هوشمندانه خرید کنید، ادامه این مطلب به درک این واژه ها کمک زیادى مى کند، پس با ما همراه باشید.

لومن (Lumen)

اگر در دنیاى امروز قصد خرید لامپى را بکنید، بدون دانستن معناى این واژه، در اتاق تاریکى قدم مى گذارید. تعریف واقعى یک مقدار پیچیده و شامل چیزهایى مانند استرادیان (Stradians) و کاندلا (Candela) است. نترسید چون تنها چیزى که احتیاج به دانستن آن دارید این است که لومن واحد روشنایى یا درخشش است. هرچه لومن یک لامپ بیشتر باشد، نور بیشترى منتشر مى کند.حال ببینیم این اطلاعات چگونه کمکمان می کند؟

با یک مثال توضیح می دهم. اگر به یک لامپ CFL یا LED نگاه کنیم با عبارت “جایگزین- Replacement” یک وات مشخص از لامپ هاى رشته اى مواجه مى شویم. شاید کلمه “مشابه – Equivalent” را هم ببینید.

توجه به این عبارات مى تواند مشکل ساز باشد، از این جهت که ممکن است لامپى بیش از حد روشن یا کم نور تر از حد انتظار بخرید و این دقیقاً جاییست که دانستن مفهوم لومن به کمکتان مى آید. با نوشتن مقدار لومن بر روى هر لامپ، یک مبناى مقایسه ثابت در اختیار شما قرار مى گیرد تا بتوانید دو لامپ را با هم مقایسه کنید و روشنایى مورد نیازتان را داشته باشید.

همیشه با ارقام کار کنید:

جایگزین ۴۰w:حداقل ۴۵۰ لومن

جایگزین ۶۰w:حداقل ۸۰۰ لومن

جایگزین ۷۵w:حداقل ۱۱۰۰ لومن

جایگزین ۱۰۰w:حداقل ۱۶۰۰ لومن

دماى رنگ نور(Color Temperature)

بعد از لومن مفهوم بعدى که کمکتان مى کند دماى رنگ نور است، که در مقیاس کلوین محاسبه مى شود. این عدد برخلاف ظاهرش واحد اندازه گیرى دما نیست بلکه مقیاس رنگ نورى است که یک منبع نورى تولید مى کند، که مقدار کم آن رنگ زرد و هرچه بیشتر مى شود نور آبى تر مى شود و در وسط رنگ نور سفید را شاهد هستیم. راه ساده به خاطر سپردن این موضوع به وسیله مشابهت آن با شعله آتش است که در دماهاى پایینش رنگ زرد و هرچه دمایش بیشتر مى شود رنگ نورش آبى تر مى شود.

به صورت کلى لامپ رشته اى با نور زردش در ابتداى مقیاس قرار گرفته در حالیکه CFL ها و LED ها به رده بالاتر طیف رنگى تعلق دارند. این موضوع سرمنشأ ایرادها به منابع نورى جدید شده است، زیرا اکثر مردم نورهاى گرم، آشنا و با دماى پایین لامپ هاى رشته اى را ترجیح مى دهند، و تولید کنندگان این صداى مردم را شنیده اند و قفسه مغازه ها را مملو از لامپ هاى با نور زرد LED و CFL کرده اند. اگر باور نمى کنید به دو چراغ کاغذى در عکس نگاه کنید چون در هر دو مورد از لامپ CFL که یک شرکت آن را تولید کرده استفاده شده است.

امروزه خریداران لامپ ها انتخاب هاى زیادى از رنگ ها براى پر کردن سبد خریدشان دارند و تولید کنندگان هم به طور هوشمندانه اى اقدام به رنگ کردن بسته بندى ها در محصولاتشان کرده اند تا انتخاب را ساده تر کنند. آبى براى لامپ هایى با دماى رنگ نور بالا، زرد براى دماى پایین و سفید براى حد وسط این دو رنگ. با علم به این موضوع افسانه خروج گرماى خانه ها با کنار گذاشتن لامپ هاى رشته اى دیگر واقعیت نخواهد داشت.

فهرست ارائه رنگ ها(CRI)

اگر در جایى غیر از خانه، مثلاً یک کلوپ شبانه زندگى نمى کنید، به احتمال فراوان مى خواهید رنگ هاى فضاى زندگیتان به صورت سنتى خود باشد. اینجاست که این فهرست یا همان CRI به دردتان مى خورد. CRI امتیازى از ١ تا ١٠٠ است که توانایى انتشار رنگ هاى دقیق را معین مى کند.براى درک بهتر مثالى از یک مسابقه فوتبال می زنیم که در طول روز نور خورشید امتیاز ۱۰۰ را مى گیرد چون رنگ ها را به صورت واقعى نمایش مى دهد، حال فرض کنید مسابقه در کلوپ شبانه برگزار شود، دیگر تمایز رنگ لباس تیم ها قابل تشخیص نیست. البته تولید کنندگان الزامى به درج این عدد ندارند ولى خیلى هایشان به هرحال این کار را انجام می دهند.

نکته دیگر این است که CRI آنچنان کارامد نیست که دلیل آن وجود ذهن بى حس کننده یا mind-numbing است. (که در صورت کنجکاوى بیش از حد یا مازوخیسم میتوانید خودتان در مورد آن مطالعه کنید!) خلاصه بگوییم CRI تنها در مواردى کاربرد دارد که در مورد لامپ هایى با نور میانى صحبت مى کنیم، که عبارت سفید یا نور طبیعى روى آن ها حک شده باشد. در این مورد CRI معیار انتخاب یک لامپ خوب از یک لامپ بهتر است.

در کل هر لامپى با امتیاز ۸۰ براى خانه شما مناسب است ولى لامپ هاى با امتیاز بالاى ۹۰ زیاد شده اند که از قیمت مناسبى هم برخوردارند. از جمله لامپ BR30 floodlight LED از شرکت GE و یا حتى لامپى از IKEA با قیمت ۵ دلار. اگر ارائه رنگ دقیق مد نظر شماست به سراغ این عدد بروید ولى اگر دنبال نور آبى یا زرد هستید روى آن یک خط قرمز بکشید.

چگونه یک لامپ خوب را شناسایی کنیم؟

خرید لامپ – در ساده ترین حالت، لامپ تنها وسیله ای برای تبدیل الکتریسیته به نور است. هرچه نور بیشتری به نسبت مقدار وات آن دریافت کنیم، آن لامپ بهتر است. در لامپ های رشته ای، این تشخیص ساده تر است چون یک مقدار وات (Wattage) مشخص همیشه یک رشته تنگستن را تا دمای مشخصی گرم می کند، که این رشته هم در عوض میزان مشخصی از نور را انتشار می دهد. این بدین معناست که در مقایسه دو لامپ رشته ای، در نظر گرفتن همین یک موضوع برای تشخیص لامپِ بهتر، کافی است.

در LED ها و CFL ها هم، لامپ همچنان الکتریسیته را به نور تبدیل می کند اما با یک روش کاملاً متفاوت. نور خروجی اصلاً به دمای یک رشته فلزی بستگی ندارد، از همین یک جمله می فهمیم که عوامل بیشتری در مقایسه دو لامپ دخیلند. به زبان ساده تر بر خلاف لامپ رشته ای، لامپ های LED یا  CFL را نمی توان با یک مورد از هم متمایز کرد چون آن ها را کاملاً متفاوت از هم می سازند.

این جاست که به اهمیت مفهوم لومن(lumen) بیشتر پی می بریم. یک لامپ ۱۰ وات (۱۰W) LED می تواند به سادگی پر نور تر از لامپ مشابه  ۱۲ وات دیگر باشد، به شرط آنکه هر یک وات را به میزان بیشتری لومن تبدیل کند. در اینجا تنها مطلبی که میزان وات درج شده به شما می گوید، مقدار مصرف برق آن لامپ است و هرچه میزان لومن بر وات بیشتر باشد آن لامپ در تبدیل الکتریسیته به نور بهتر عمل می کند.

چه عوامل دیگری را در این مقایسه در نظر بگیریم؟

تا این لحظه در مورد مباحث ابتدایی لامپ ها صحبت کردیم. اما اگر واقعاً می خواهید ریزبینانه تر خرید کنید و عمیق تر وارد مسئله شوید، موارد خیلی بیشتری را باید لحاظ کنید.

شکل حباب

شاید بدانید که لامپ ها در اشکال گوناگونی ساخته می شوند. مطمئنم که گفتن این مطلب به فروشنده که “یکی از آن لامپ های شمعی” یا “یک لامپ معمولی” می خواهم کار ساده ایست ولی دانستن نام واقعی آنها ممکن است در انتخاب سریعتر به شما کمک کند.

بگذارید با پایه لامپ شروع کنیم، همان قسمتی که در سرپیچ می پیچد. در آمریکا متداول ترین نوعش E26 نام دارد. E مخفف کلمهEdison  همان مخترع لامپ است و ۲۶ به اندازه مقطع پایه به میلی متر که در اینجا همان قطر دایره است، اشاره دارد. ممکن استE27 را هم زیاد مشاهده کنید که استاندارد ما در ایران و استاندارد اروپایی است که البته این دو سایز در بیشتر موارد به هم می خورند. البته ولتاژها در دو منطقه اروپا و آمریکا متفاوتند. لامپ های آمریکایی با ولتاژ ۱۱۰ ولت و در ایران و اروپا با ۲۴۰ – ۲۲۰ ولت روشن می شوند. در مورد پایه های کوچکتر مانند همان هایی که در شمعدان ها می بینید باید به دنبال یک پایه E12-E13  باشید  و برای سایز متوسط که در لوستر ها بیشتر کاربرد دارد از پایه E14-E17 استفاده می شود. در ایران هم سایزهای E27 و E14  بیشتر مورد استفاده اند.

برای خود حباب هم شکلی که از آن به عنوان معمولی یاد می کنیم A19 نام دارد و کمی بزرگتر از آن هم A21 و A23 با همان شکل ظاهری است. حباب هایی به شکل شعله با حرف اختصاری  F (Flame) نامگذاری شده که در ایران به این نوع حباب ها، اشکی می گویند و اشکال کروی هم با G (Globe) نامگذاری می شوند. لامپ های پروژکتوری یا FloodLight هم که نور بسیار زیادی دارند با BR (Bulging Reflector ) یا PAR (Parabolic Aluminized Reflector) شناخته می شوند. این لامپ ها نور خود را در یک جهت انتشار می دهند که آنها را مناسب نورپردازی نقطه ای، نورپردازی از بالا و هدلایت های ماشین می کند.

پس آن لامپ های با اشکال عجیب چه کاربردی دارند؟

درحالی که بیشتر لامپ های LED را طوری طراحی می کنند که شبیه اشکال آشنای انواع رشته ای شوند، بعضی هم مسیر دیگری می روند. به هر صورت شکل ظاهری کلاسیک لامپ ها برای بازدهی بهتر لامپ های رشته ای طراحی شده بودند. چرا نباید همین کار را برای لامپ های LED بکنیم؟

برخی تولید کنندگان درحال انجام همین کارند. معروف ترین آنها هم فیلییپس PHILIPS است که در سال ۲۰۱۳ یک لامپ که از دوطرف صاف شده شبیه به راکت پینگ پنگ به نام Philips SlimStyle طراحی کرد. طراحی مسطح آن دیودها را به شکل یک نعل اسب قرار داده بود که روند تولید گرما را کاهش میداد و نیاز به شکل حجیم و سینک حرارتی (Heat Sink) را از بین می برد. در سال ۲۰۱۴ فیلیپس طراحی خود را در یک لامپ پروژکتوری BR30 هم اجرا کرد.

شرکت های کوچکتر حتی طراحی های بیشتری هم ارائه دادند تا بیشتر سر زبان ها بیافتند. Green Creative  اخیراً مدل مسطح شده لامپ پروژکتوری خود را عرضه کرده که Cloud LED یا LED ابری نامگذاری شده است. در این لامپ صفحه دیودی کمی بالاتر از پایه آن قرار می گیرد و مابین این دو یک فضای خالی بزرگ قرار می گیرد. همانند BR30 این طراحی هم به تبادل گرما کمک شایانی می کند و ظاهر بسیار جذابی  به این لامپ داده است.

برخی لامپ های LED مشخصاً برروی فاکتور خنک شدن متمرکز می شوند تا جایی که تا حدود دو برابر نمونه های اولیه این لامپ ها روشنایی ایجاد می کنند. به عنوان مثال Nanoleaf Bloom  با استفاده از یک  طراحی پازل مانند که به کمک پرینتر سه بعدی ساخته شده و دیودهای نورانی در تمام سطح بیرونی آن پراکنده شده اند. طراحی های بسیاری مانند این را می توان روی سایت های Crowdfunding مانند Kickstarter و Indiegogo یافت.

اگر این نوع از طراحی های خودنمایانه را نمی پسندید، نگران نباشید چون بسیاری از LED ها هم به سمت کاملاً مخالفی رفته اند و با هدف خودنمایی طراحی نشده اند بلکه هدفشان تطبیق یافتن با گذشته است. لامپ جایگزین ۴۰ وات مارک Saffron نمونه قابل ذکر خوبیست. این طراحی تکنولوژی LED را به لامپ شیشه ای کلاسیک تبدیل کرده است تا حدی که تشخیص آن از یک لامپ رشته ای معمولی ساده نیست.البته با خارج کردن هیت سینک از طراحی، از قابلیت های آن کاسته شده است. اما اگر شما به زیبایی های کوچک اهمیت می دهید شاید بتوانید با آن روزگار خود را سپری کنید.

لامپ Cree 4Flow LED نوع دیگری از انواع لامپ LED شبیه به رشته ایست که مابین کیفیت و طراحی قرار می گیرد. شکل حباب پلاستیکی آن مشابهت زیادی با حباب شیشه ای لامپ های رشته ای A19 د ارد وتبادل حرارتش را به کمک طراحی هوشمندانه دریچه های همرفتی اش انجام می دهد و نیاز به آن سینک حرارتی حجیم ندارد.

جهت پذیری(Directionality)

بعضی لامپ ها و چراغ ها ابزاری داخلی دارند که مانع از انتشار مستقیم نور به سمت پایین می شود (بر عکس لامپ های BR و PAR) این لامپ ها برای مصارفی مانند چراغ های سقفی مناسبند، اما اگر به دنبال یک لامپ برای چراغ آباژور کنار تختتان هستید این ها به طرز ناامید کننده ای کم نورند. اگر در مورد جهت نور مورد نیازتان چیزی نمی دانید بهتر است به دنبال لامپی که نور را در تمام جهات انتشار می دهد(Omnidirectional) باشید.

به علاوه اینکه بعضی لامپ هایی که همه جهتی نیستند به شما اطلاعاتی از زاویه تابششان را می دهن د.۳۶۰ درجه به وضوح حالت ایده آل است، اما لامپی هم که ۳۳۰ درجه را پوشش می دهد برای ما کافیست.

قابلیت دیم (Dimmability)

بخش اعظمی از نورپردازی های مدرن امروزی به قابلیت کار کردن با دیمر (Dimmer) روی دیوار بستگی دارند و کسانی که به نور کم علاقه دارند این مفهوم را درک می کنند. اگر شما هم اینگونه هستید، موقع خرید به این قابلیت که همان قابلیت دیم شدن یا Dimmability است توجه کنید.

البته بعضی لامپ ها بهتر از انواع دیگر دیم می شوند و خود سوییچ دیمر هم در این کیفیت بی تاثیر نیست. بیشتر دیمرهای اولیه نور را با خاموش و روشن کردن متناوب جریان برق سریعتر از تشخیص چشم انسان دیم می کردند. در بیشتر موارد این امر موجب اختلالات الکترومغناطیسی در لامپ شده و می توانست منجر به نور چشمک زن یا صدای ویز ویز در لامپ شود.

آزمودن این موارد هنگام خرید، به دلیل فاکتورهای زیادی که باید درنظر بگیریم کار آسانی نیست ولی ما بیشترین تلاشمان را می کنیم تا مشخص کنیم کدام لامپ ها بهتر دیم می شوند. این لامپ LED مشابه ۶۰ وات معمولی Philips به عنوان مثال با دیمرهایی که ما تست کردیم عملکرد خوبی داشت اما لامپ Slimstyle  از همین برند که پیش تر در مورد آن صحبت کردیم بسیار بدتر بود.

ما همچنین بازه دیم شدن (Dimmabiliti Range) را برای هر کدام از لامپ هایمان مورد بررسی قرار دادیم، بعضی هایشان می توانستند تا حد کمتری، کم نورتر شوند تا کاملاً خاموش شوند و برخی هم نتوانستند با چرخاندن سوییچ دیمر تا بالاترین نقطه به نور حداکثرشان برسند. شاید این مسئله تا این حد مهم به نظر نرسد ولی در نورپردازی حالت (Mood Lighting) کاربرد دارد.

اگر روی لامپ هایی با این قابلیت تمرکز کرده اید باید به سراغ یک کیت LED هوشمند بروید که دیگر نیازی به سوییچ دیمر هم نخواهید داشت چون تشکیلات دیمر در خود لامپ تعبیه شده است و به کمک یک اپلیکیشن گوشی هوشمند یا یک کنترلر روشناییمی توان آن را کنترل کرد و دیگر خبری از کم و زیاد شدن خود به خودی نور و صدای ویز ویز نخواهد بود.

کمی هم به نورپردازی هوشمند (Smart Lighting) بپردازیم

این سیستم با قیمتی مناسب تر از تصور شما در بازار موجود است. اگر شبکه ای کارامد از لامپ های تمام اتوماتیک بخواهید یا کنترلهوشمند رنگ ها یا حتی یک لامپ ساده که قادر به کنترل آن به کمک Bluetooth گوشی خود باشید، انتخاب های زیادی از بین تعداد روز افزون برندهای مختلف خواهید داشت.

چه انتخاب هایی برای نورپردازی خودکار داریم؟

زمانی بود که برای اگر می خواستید چراغ هایتان خود به خود خاموش و روشن شوند، بایستی به یک تایمر دیواری ارزان بسنده می کردید همانی که برای کنترل لامپ های درخت کریسمس از آن استفاده می شود. با حجم وسیعی از پیشرفت های صورت گرفته در بخش روشنایی الان بهترین زمان برای داشتن یک اتوماسیون پیشرفته است که می تواند خانه شما را به آینده ببرد. با استفاده از دستگاه های مناسب قادر به کنترل روشنایی به هر طریق خلاقانه ای خواهید بود و می توانید زندگی تان را تا از حدی از یکنواختی خارج کنید.

اولین قدم در نورپردازی هوشمند استفاده از خود لامپ هاست. شما با انتخاب های زیادی از برندهای معروف و بی نام روبه رو هستید که برای پیدا کردن مناسب ترین آنها برای خودتان در ابتدا باید تفاوت هایشان را بدانید .

اولین چیز که باید به دنبالش باشد طریقه ارتباط لامپ با شماست. بعضی از آنها ارتباط مستقیم WiFi یا Bluetooth با گوشی موبایل شما دارند که تنظیمات را بسیار ساده می کند وتنها لازم است دستورات داخل Application را انجام دهید.

انواع دیگر، امواج را به کمک فرکانسی مشخص ارسال می کنند مانند Zigbee یا Z-Wave . لامپ های از این نوع، برای پروژه های هوشمندسازی بزرگتر، مناسب ترند چون هماهنگ کردن آنها با دستگاه هایی مثل حسگرهای حرکتی و قفل های هوشمند ساده تر است. به دلیل نیاز به یک دروازه (Gateway) یا هاب (hub) که قابلیت ترجمه آن فرکانس مشخص به امواج WiFi را داشته باشد تا روتر(router) بتواند آن را دریافت و اجرا کند، تنظیمات آنها کمی پیشرفته تر است .

بعضی از این لامپ ها مانند Philips Hue Lux LEDs ، Belkin WeMo LEDs و Osram Lightify LEDs گیت وی های اختصاصی خود را دارند اما قیمت های اولیه شان کمی بالاست. سایر لامپ های هوشمند مثل Cree Connected LED و GE Link LED  گیت وی خودشان را ندارند و این یعنی شما باید از شرکت دیگری هاب مناسب آن را تهیه کنید.

هاب های با این ویژگی بهترین وسیله برای ساختن خانه هوشمند مناسب خودتان است که محصولات متفاوتی از برندهای مختلف را می توان به آن متصل کرد. به هر صورت اگر این کار بیش از اندازه دشوار به نظر می رسد و تنها چیزی که می خواهید همان روشن  شدن لامپ ها با غروب خورشید است، همان کیت های ابتدایی یا Starter Pack که گیت وی خود را دارند برای شما مناسب ترند.

به دنبال چه ویژگی های هوشمندی باشیم؟

چند قابلیت ویژه اولیه وجود دارند که باید موقع خرید در نظر بگیرید. برنامه ریزی هوشمند (Smart Scheduling) اولین آنهاست که به شما اجازه می دهد به وسیله یک App چراغ هایتان را برای روشن و خاموش شدن در ساعات خاصی تنظیم کنید. همچنین به چراغ هایتان امکان بیدار کردن شما را می دهد و دیگر آنکه در مواقع مسافرت می تواند حضورتان را شبیه سازی کند. این ویژگی آخری یکی از بهترین مزایای استفاده از سیستم روشنایی هوشمند و به هم متصل است.

باید به دنبال سیستمی باشید که نهایت کنترل را بر روی سیستم روشنایی به شما بدهد. تنظیم یک لامپ برای روشن شدن در عصرها خوب است اما تنظیم آن برای روشن شدن در لحظه غروب خورشید بهتر است. در بعضی سیستم ها حتی امکان کم و زیاد شدن تدریجی نور در یک دوره زمانی فراهم شده است که می تواند یک خوابیدن خیلی شیک برایتان به ارمغان بیاورد و یا جایگزین آن ساعت زنگ دار اعصاب خورد کن شود. البته اگر به دنبال یک لامپ بدون گیت وی (gateway) هستید باید مابین هاب هایی (hub) با قابلیت برنامه ریزی  مختلف انتخابتان را انجام دهید.

دومین ویژگی که می تواند به درد بخور باشد داشتن یک ریموت کنترلر فیزیکی همانند کنترل تلویزیونتان است که نیاز شما را به استفاده از گوشی تلفنتان به حداقل می رساند. Philips Hue Tap  یکی از همین کنترلرهاست که با ظاهری جذاب بدون نیاز به باتری، تنها با حرکت دادن قادر به استفاده از آن هستید و قیمت چندان بالایی هم ندارد.

قابلیت های دیگر به چند محصول خاص محدود می شوند. به عنوان نمونه کیت Osram Smart LED  لامپ هایی با قابلیت تغییر رنگ دارد (Color Tunable) که امکان بالا و پایین بردن دمای رنگ نور مابین زرد و آبی و یا تغییرات متناوب بین این دو رنگ در طول یک مدت زمان خاص  را به شما می دهد. استارتاپی (startup) به نام Sengled طراحی های هوشمندانه ای از لامپ ها عرضه کرده که ویژگی هایی مانند داشتن دوربین، اسپیکر و تقویت کننده WiFi در داخلش تعبیه شده است.

اگر بیشتر بگردید به دستگاه هایی با قابلیت های تطبیق  پذیری بالاتری هم برخورد می کنید. مثلاً LED های Lifex و Alba به صورت مستقیم با ترموستات های هوشمند Nest Learning صحبت می کنند و روشنایی هوشمندتان را به تهویه هوشمند منزل یا محل کارتان ارتباط می دهند. LED های شرکت Insteon از طرف شرکت Microsoft  پشتیبانی شده و به شما امکان کنترل آنها از طریق ویندوز کامپیوترتان ویا صحبت کردن با Cortana (دستیار جدید شما در ویندوز ۱۰) را می دهد.

اگر نمی خواهید لامپ های هوشمند جدید را بخرید انتخاب دیگری هم دارید و آن این است که همان لامپ های احمق قدیمی خود را اتومات یا مکانیزه کنید. اما این بار باید به سمت هوشمند کردن کلید و پریزهای خود بروید.

مطمئناً سوییچ های هوشمند انتخاب ساده تری هستند. سوییچ را متصل کنید سپس آن را با گوشی هوشمند خود جفت (Pair) کنید و نهایتاً هر لامپی که می خواهید هوشمندش کنید را به آن اتصال دهید. سوییچ Wemo از شرکت Belkin بهترین گزینه است و یک شروع خوب برای خانه هوشمند شما. این سوییچ کمتر از دویست هزار تومان قیمت دارد و نوعی از آن که حسگر حرکتی هم دارد تنها حدود یکصد هزار تومان گران تر است.

ترکیب این دو، اولین گجت هوشمندی بود که من در خانه نصب کردم و امروز هم در حال استفاده از آن هستم. لامپ اتاق خوابم با ورود من روشن می شود ( که البته حسگر را زیر کمد لباس ها گذاشته ام). Belkin یک محصول دیگر هم دارد و آن Wemo Insight Switch  نام دارد که همان قابلیت های قبلی را دارد و علاوه بر آن مصرف انرژی یا در اینجا همان برق را هم نشان می دهد.

نکته جالب استفاده از این سوییچ ها این است که به کمک آن می توانید تمام وسایل برقی تان را هم اتومات کنید. لامپ ها شروع خوبی بودند اما هیترهای برقی (Space heaters)، دستگاه قهوه ساز و پنکه های رومیزی و یا کلاً هرچیزی که یک دوشاخه دارد را هم فراموش نکنید. سری Wemo  را معرفی کردیم چون هر سوییچ آن یک کانال اختصاصی روی IFTTT دارد که می تواند آنها را به صدها دستگاه و وسیله هوشمند دیگر متصل کند .

اگر یک کلید یا پریز هوشمند در نظر داشته باشید قضیه کمی پیچیده تر می شود چون باید آن را به سیم کشی داخلی متصل کنید. البته ساده تر از آن است که فکرش را بکنید ولی باید قبل از خرید این را هم در نظر گرفت.

با یک سوییچ هوشمند (Smart Light Switch) هر چراغ یا لامپی که به سر آن متصل است را می توان هوشمند کرد یا سوییچ را برای خاموش و روشن کردن دیگر چیزها برنامه ریزی کرد. پریزهای هوشمند هم همان قابلیت های سوییچ های هوشمند را ارائه می کنند اما مستقیماً به سیم کشی متصل می شوند تا ارتباطات هوشمند داخلی را دائمی کنند. اما شاید یک سوییچ هوشمند قابل حمل برای شروع بهتر باشد  و پریز هوشمند در مرحله بعدی قرار گیرد.

کنترل رنگ

اگر به دنبال رنگ هاى بیشترى در زندگى خود هستید کیت پایه Philips Hue را به شما پیشنهاد مى دهیم. جدا از قابلیت کنترل کامل از طریق موبایل، این محصول امکان انتخاب رنگ دلخواه را در هر لحظه و مکان براى شما فراهم مى کند. چه از نور سفید یا زرد لذت ببرید و یا نورى مابین این دو بخواهید، شما از خرید خود لذت خواهید برد.

فیلیپس کنترل روشنایى خود را برای شرکت هاى دیگر هم باز گذاشته تا انتخاب هاى به مراتب متنوع ترى را تجربه کنید. برنامه هاى جدیدى براى موبایل عرضه شده اند که امکان کنترل رنگ با توجه به نوع موسیقى را براى شما فراهم مى کنند. حتى برنامه اى هست که Hue شما را به تلویزیون متصل مى کند تا چراغتان را با برنامه تلویزیونى دلخواه تطبیق دهد.

ودیگر اینکه Hue با سرویس محبوب تحت وب IFTTT هم هماهنگ است تا امکاناتى مانند تطابق نور با وضعیت آب و هوا، اعلام برد تیم مورد علاقه و یا کم و زیاد شدن نور با بالا و پایین رفتن ارزش سهامتان را براى شما فراهم کند.

فیلیپس تنها انتخاب شما در این بخش نیست و شرکت هاى دیگرى مانند Lifex و Lumen LED از Tabu هم در این عرصه فعالند و مزایاى خاص خود را دارند. مثلاً Lifex خروجى نور بیشترى به نسبت Philips Hue دارد و Lumen LED قیمت مناسب ترى دارد و نورهاى سایه سبزرنگ را بهتر مى تاباند. ولى همچنان فیلیپس به دلیل استفاده از پلتفرم برنامه نویسى بهتر و هماهنگى بیشتر با app هاى دیگر از نظر من انتخاب بهترى است.

اگر از ترکیب هوشمندانه نورها لذت مى برید، در انتخاب لامپ هوشمند، به داشتن ترکیب مورد علاقه خود هم دقت کنید چون آن را بیشتر ازهر وسیله دیگرى استفاده خواهید کرد.

اگر علاقه اى به روشنایى هوشمند ندارید دلیلى براى هوشمند نبودن انتخاب هاى روشنایى خود ندارید. انتخاب هاى خود را بشناسید و هوشمندانه عمل کنید تا از خرید خود براى سال ها لذت ببرید.

منبع: roshanics